Franciszek Raczek

Franciszek Raczek - człowiek sukcesu

Niewątpliwie rekordzista - zarządzał miastem Jaworzno przez 25 lat! Franciszek Raczek (pisano także Racek, Raček) urodził się 11 września 1874 roku w Wieliczce.

Współcześnie osoba mało znana mieszkańcom Jaworzna. Parafrazując powiedzenie znanego polityka, gospodarza poznaje się nie po tym jak zaczyna a jak kończy! Zapewne to jest ta przyczyna dlaczego nikt nie chce odgrzewać przeszłości tej osoby, ówcześnie niezwykle znanej i wpływowej nie tylko w naszym mieście ale także w powiecie i województwie.

Prawdopodobnie przodkowie Franciszka pochodzą z Czech, świadczą o tym m.in. zapisy metrykalne gdzie znajdziemy charakterystyczne "č" z daszkiem jak i jego podpis na wczesnych dokumentach - Racek. O jego rodzinie wiadomo niewiele. O ojcu, Celestynie wiadomo, że był dozorcą górniczym. Matka pochodziła z rodziny Świetlickich. 14 października 1899 r. Franciszek pojął za żonę Felicję Jadwigę Wendt. Ślub odbył się w kościele św. Wojciecha w Jaworznie. Świadkami byli wtedy Franciszek Schattanek i Władysław Broniewski, ówczesne znane osobowości Jaworznickiej sceny politycznej.

Wiadomo, że Franciszek Raczek przed objęciem stanowiska burmistrza (naczelnika) miasta pracował w jaworznickich kopalniach, jednak brak jest szerszej wiedzy w tym zakresie. 18 lipca 1912 roku Franciszek został wybrany naczelnikiem miasta, a 30 lipca tegoż roku złożył przyrzeczenie.
franciszek_raczek

Osoba Franciszka była dobrze znana i rozpoznawana w mieście głównie za sprawą zaangażowania się w tutejszym towarzystwie Gimnastycznym "Sokół". Najstarsza lista członków Towarzystwa pochodzi z roku 1907. Na liście tej widnieje zarówno nazwisko Franciszka jak i jego żony Felicji. Z dokumentu tego wynika, że był członkiem zarządu jak i pełnił w nim obowiązki gospodarza.

Franciszek nigdy nie ukrywał swojego zaangażowania w sprawy niepodległościowe. W 1914 roku znalazł się w grupie założycielskiej Miejscowego Komitetu Narodowego. Był to terenowy organ Naczelnego Komitetu Narodowego, czyli reprezentacja polityczna Polaków w Galicji, powstała 16 sierpnia 1914 w Krakowie, w wyniku porozumienia wszystkich polskich środowisk politycznych zaboru austriackiego: konserwatystów, demokratów, narodowych demokratów, postępowców, ludowców i socjalistów. Popierał rozwiązanie sprawy polskiej podczas I wojny światowej w oparciu o Austro-Węgry – był rzecznikiem trializmu, czyli przekształcenia monarchii habsburskiej w trzyczłonowe państwo Austro-Węgry-Polskie. Polską część monarchii miano utworzyć z połączenia Galicji z Królestwem Polskim.

W lipcu 1915 r. jego małżonka Felicja wspólnie z innymi paniami z towarzystwa założyła w Jaworznie Ligę Kobiet, która stawiała sobie za zadanie organizowanie opieki nad rodzinami legionistów, zbiórkę funduszy, przygotowanie odzieży i środków opatrunkowych dla legionistów.

W 1918 roku Franciszek był jednym z organizatorów Komitetu Obywatelskiego, który podjął się opieki nad ukrywającymi się na terenie Jaworzna przed żandarmerią austriacką legionistami. Komitet zajmował się także przygotowaniem fałszywych dokumentów, znajdowaniem pracy, zabezpieczeniem kart żywnościowych dla ściganych legionistów.
W 1919 roku Franciszek Raczek podjął decyzję o odstąpieniu sal siedziby TG "Sokół" i pobliskiej szkoły uchodzącym przed Niemcami uczestnikom Powstania Śląskiego.

W 1920 Franciszek podobnie jak przed wojną został ponownie wybrany na Prezesa Jaworznickiego Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół".

W 1924 po wyborach samorządowych Franciszek ponownie stanął na czele jaworznickiego magistratu. Świeżo wybrany burmistrz zaprezentował przy tym nowo powstałą formację - Narodową Demokrację. W okresie swych rządów w Jaworznie Franciszek dużą rolę poświęcił sprawą edukacji szkolnej, kół nauczycielskich i ich finansowaniu. Za jego sprawą powołano w Jaworznie tzw. gabinety naukowe.

W 1937 roku w wyniku przeprowadzonych kontroli w urzędzie jak i ujawnionych nieprawidłowości, Franciszek Raczek został odwołany ze swego stanowiska. Decyzja o odwołaniu nie była natychmiastowa, sprawa ta ciągła się od lat. Duże wpływy w mieście jak i powiecie oddalały nieuchronnie nadciągającą katastrofę. Na samym odwołaniu się nie skończyło, sprawa o malwersację finansową trafiła do sądu. Choć zapadł wyrok sądowy, niekorzystny dla Franciszka, nigdy nie zapadł prawomocny ostateczny wyrok - przeszkodził w tym wybuch II wojny światowej.

Ciekawostką jest, że Franciszek objął funkcję po zarządcy komisarycznemu miasta i takowemu oddał ją po 25 latach. Inną ciekawostką jest, że wymienieni wcześniej świadkowie na ślubie jak i szwagier Franciszka w przeszłości, chodź tylko na krótko, ale pełnili w Jaworznie obowiązki naczelnika (burmistrza) miasta.

Reasumując, Franciszek Raczek przez większość swych rządów w Jaworznie był dobrym gospodarzem a co może ważniejsze, gospodarzem się czuł. Po mieście poruszał się głównie pieszo przez co widział bolączki ówczesnego miasta i ich mieszkańców. Na nieprawidłowości właścicieli posesji, gospodarstw, sklepów reagował spontanicznie, wytykając błędy i niedociągnięcia.

Nie znane są informacje co robił nasz bohater w okresie okupacji i po wyzwoleniu. Franciszek Raczek zmarł w wieku 88 lat w Chrzanowie 9 sierpnia 1961 r. Szczątki spoczywają we wspólnej mogile rodziny Wendtów na cmentarzu ciężkowickim.

Barbara Kowalczyk, kwiecień 2010 r.
bibliografia