Ciężkowice
Ciężkowice 
Rys historyczny, tożsamość, symbolika:
Ciężkowice - w przeszłości nazywane były także: Cieszkowice i pośrednio Cięszkowice. W XIX wieku obie nazwy stosowano zamiennie razem z pośrednią - Cięszkowice. Ciężkowice wzięły swoją nazwę od nazwiska Cieszek, człowieka, który osiedlił się w tej części dzisiejszego Jaworzna. Lokację Ciężkowic należy zaliczyć do wieku XIII. W pierwszej połowie XIII w. Ciężkowice (podobnie jak wsie Długoszyn i Jaworzno) były prawdopodobnie własnością możnego małopolskiego rodu Świebodziców-Gryfitów. Prawdopodobnie w 1228 r. Gryfici przekazali ją benedyktynką tynieckim. W 1243 r. Ciężkowice wraz z wydobytym tam ołowiem nadał klasztorowi w Staniątkach Konrad Mazowiecki. Fakt posiadania Ciężkowic przez klasztor potwierdza także bulla papieża Innocentego IV z 1253 r. W 1253-54 klasztor staniątecki ostatecznie utracił Ciężkowice. Przed 1273 r. a więc w czasach przynależności terytorialnej do księstwa opolskiego, Ciężkowice podobnie jak Długoszyn, Byczyna i Jaworzno należał do Kasztelani Chrzanowskiej. Kasztelanie były organizacjami terytorialnej obrony wojskowej i służyły do egzekwowania zobowiązań ludności w zakresie obrony kraju, a więc obowiązku służby wojskowej oraz danin i posług ludności na rzecz panującego księcia.Nie zachowało się wiele informacji na ten temat i tylko na podstawie kilku lakonicznych wzmianek można stwierdzić, że kasztelania chrzanowska istniała przez kilkadziesiąt lat XIII wieku. Powstała prawdopodobnie w drugiej dekadzie tego stulecia, a potem przechodziła z rąk do rąk, należąc do księcia opolskiego lub krakowskiego.
W 1407 r. występuje w źródłach sołtys Mikołaj, a w 1428 r. przed sądem wójtowskim Chrzanowa toczyła się sprawa o zabójstwo dokonane na Jakubie, sołtysie Ciężkowic. W 1440 r. sołtysem był Stanisław, kmieć z Byczyny, ale już w rok później sołectwo to zostało podzielone między Jana z Ciężkowic i Alberta z Garbar pod Krakowem. W 1531 r. znalazło się ono w rękach szlachcica Filipa, który przyjął nazwisko Ciężkowicki. W czasach Jana Długosza Ciężkowice należały w połowie do biskupa krakowskiego, a w połowie do tenuty będzińskiej, dzierżawionej przez Szczepana Pogórskiego. Po Szczepanie tenutę będzińską objął Benedykt Pogórski, który wydzierżawił ją Piotrowi i Stanisławowi Szafrańcom. W 1479 r. rozgraniczono w Ciężkowicach domenę królewską od biskupiej. Do biskupa krakowskiego miała należeć jedynie trzecia część tej wsi oraz sąsiednie Luszowice. Za czasów Leszka Białego toczyły się tu boje Konrada Mazowieckiego z Henrykiem Brodatym o "srebrodajne pola". W 1519 r. dowiadujemy się o istnieniu drogi z Jaworzna do Ciężkowic, a w 1534 o drodze ciężkowickiej biegnącej na zachód od stoku ze źródłem. Źródła podają, że w 1743 roku w Ciężkowicach były 33 domy, a w niespełna 50 lat później już 131. W XVIII w. stała w Ciężkowicach karczma, 2 młyny, palarnia, nowy browar i owczarnia, a z rzemieślników źródła wymieniają kowala, krawca i szewca. Na moście nad potokiem Łużnik pobierano myto, tędy prowadził trakt z Krakowa do Wrocławia. W latach 1815-1846 a więc w czasach Rzeczypospolitej Krakowskiej Ciężkowice wraz z Luszowicami, Górami Luszowskimi, Kościelcem, Piłą, Płazą, Pogorzycami, Oblaszkami, Bolęcinem, Grojcem i Rudnem tworzy gminę wiejską z siedzibą wójta w Kościelcu. Łączna liczba mieszkańców 3 608. Numer urzędowy gminy to XX, w czasach Rzeczypospolitej Krakowskiej było 17 gmin wiejskich i 9 miejskich. W pierwszej połowie XIX w. szukano tu węgla, a czynił to zamożny bankier z Wiednia Maks Low Beer. Bagnisty teren utrudniał wydobycie kopaliny i około 1890 r. zaprzestano eksploatacji. Na przełomie XVIII i XIX w. na miejscu obecnego kościoła ówcześni mieszkańcy wybudowali kaplicę poświęconą św. Rozalii z Palermo, patronce broniącej przed zarazą i różnymi zagrożeniami. W 1903 r. kaplicę powiększono lecz nadal mogła pomieścić tylko siedemdziesiąt osób. XX wieczna parafia w Ciężkowicach oficjalnie zaczęła funkcjonować 1 listopada 1921 r. W latach 1924-1927 trwały prace przygotowawcze pod budowę nowej świątyni. W sierpniu 1928 r. powstały fundamenty. Dopiero pięć lat później zaczęto wznosić mury według projektu krakowskiego architekta profesora Wojtyczki.3 września 1933 r. Arcybiskup Adam Stefan Sapieha dokonał poświęcenia kamienia węgielnego pod ołtarzem. 23 grudnia 1934 r. ks. Prałat S. Skoczyński poświęcił ołtarz, a ksiądz A. Mroczek odprawił pierwszą mszę św. w nowym kościele, który za patronkę przybrał Matkę Bożą Nieustającej Pomocy. Dopiero w 1975 r. dobudowano wieżę. Miejscowe grono pedagogiczne ufundowało obraz przedstawiający wizerunek Patronki (1936 r.) namalowany przez malarza B. Rutkowskiego. Natomiast 21 marca tego roku odbyły się pierwsze misje święte, w czasie których zawierzono parafian pod opiekę Matki Bożej Nieustającej Pomocy.
W 1954 r. parafia otrzymała relikwie bł. Bronisławy i św. Andrzeja Boboli.
W czterdziestą rocznicę poświęcenia kościoła (1974r.) Ciężkowice odwiedził JE Kardynał Karol Wojtyła, który udzielił sakramentu bierzmowania oraz poświęcił figurę Chrystusa Króla.
W 1962 powstaje pierwsza koncepcja budowy Elektrowni "Jaworzno III" o mocy 4 x 300 MW z lokalizacją w Ciężkowicach. 7 IX 1966 zapada decyzja Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie nr 35/66 o lokalizacji szczegółowej Elektrowni "Jaworzno III". Niestety (albo na szczęście) wybrano inną lokalizację elektrowni. Została wybudowana na przeciwległym krańcu Jaworzna, w pobliżu Elektrowni Jaworzno II. Lucyny Burek napisała książkę pod tytułem "Historia parafii Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Jaworznie Ciężkowicach" i została wydana w nakładzie 1 500 egzemplarzy. W 1972 r. Ciężkowice przyłączono do Jaworzna.Charakterystyczne obiekty i miejsca:
► Stacja PKP Jaworzno-Ciężkowice z czasów zaboru austriackiego;
► Zabytkowy cmentarz parafialny z około 1656 roku, ul. Ludowa;
► Kaplica murowana, słupowa z połowy XIX w., dach namiotowy, z przodu wnęka z figurą ludową, fundowana przez Maksa Loewa Beera, ul. Grabańka;
► Kapliczka przydrożna, słupowa z połowy XIX w., zbudowana z kamienia łamanego, dach siodełkowy, w ścianie frontowej wnęka, zlokalizowana na dawnym cmentarzu powstańczym, ul. Ciężkowicka;
► Kapliczka murowana, słupowa z 1580 r.,otynkowana, kryta dachem siodełkowym, z przodu wnęka, zbudowana w dawnej osadzie srebrników ul. Luszowicka, okolice "Suchego Stawu";
► Pomnik ku czci ofiar terroru. Wzniesiony ku czci 20 mieszkańców Ciężkowic zamordowanych 5 czerwca 1940 r. w odwet za zabicie komendanta policji niemieckiej w Sosnowcu Ottego Kremlinga; nazwiska, ul. ks. A. Mroczka, w pobliżu SP Nr 18;
► Rezerwat przyrody Dolina Żabnika w kompleksie leśnym "Kolawica". Obszar kilku typów siedliskowych: Potok Żabnik wraz z jego rozlewiskami, zabagnieniami i zastojami, boru sosnowego i mieszanego z licznymi polami i terenami piaszczystymi oraz szuwarowiska i niewielkie płaty torfowisk. Na terenie rezerwatu stwierdzono występowanie kilkuset gatunków roślin naczyniowych, wśród nich kilkudziesięciu gatunków chronionych, rzadkich i zagrożonych w skali kraju. Bogato reprezentowany jest świat zwierząt - ok. 100 gatunków, w tym 44 podlegające ochronie prawnej. Na szczególną uwagę zasługuje stanowisko ponikła igłowatego, rośliny uznawanej dotychczas za wymarłą w regionie. W Jaworznie występuje jedynie w rezerwacie "Dolina Żabnika";
► "Suchy Staw";
► Góra Przygoń (354,5 m n.p.m.)- najwyższe wzniesienie w Jaworznie. Nazwa góry pochodzi od w. gonić - przyganiać. W XIV w. miejsce było mocno przekopane przez poszukiwaczy galeny. Obecnie spotyka się tu rowy i doły po wykopach, rośnie karłowata sosna, świerki, dzika róża, tarnina. Obszar ten jest doskonałym punktem widokowym o dużych walorach przyrodniczych. Okoliczne remizy leśne i zarośla śródpolne to gratka dla każdego przyrodnika. Stąd rozpościera się malowniczy widok na Olkuską Puszczę, z dala widać "Diablą Górę". Na szczycie Góry Przygoń znajduje się wieża przeciw pożarowa, wysoka na około 30 metrów;
► Góra Chrzanowska (333 m n.p.m.);
► Góra Wielkanoc (331 m n.p.m.);
► Remiza Strażacka Ochotniczej Straży Pożarnej, ul. Ks. Mroczka 35;
► Stadion klubu LKS Ciężkowianka (klub istnieje od 02.01.1950 r., stadion zmodernizowano w 2007 r.);
► Stadnina koni - "Trójka" Hippiczny Ośrodek Rehabilitacyjno-Rekreacyjny Fundacji Energetyka na Rzecz Polski Południowej), ul. Filomatów 37;
► Pomnik Przyrody - dąb szypułkowy, ul. Grabańka;
► Pomnik Przyrody - 4 dęby szypułkowe, ul. Luszowicka w wieku ok. 170 lat;
► Pomnik Przyrody - 4 dęby szypułkowe, ul. Luszowicka w wieku ok. 190 lat;
► Pomnik Przyrody - dąb szypułkowy, ul. Bobrowa Górka w wieku ok. 160-180 lat;
► Pomnik Przyrody - lipa drobnolistna, ul. Jodłowa (osada leśna) w wieku ok. 120 lat;
► Remizy leśne i łąki śródleśne "Pola Mostki" i częściowo "Krupka". Obszar o znacznych walorach krajobrazowych. W rejonie tym istniała niegdyś osada srebrników, a do czasów współczesnych zachowała się kapliczka słupowa, murowana z 1580 r. w okolicy "Suchy Staw" ;
► Potoki: Łużnik, Kozi Bród, Jaworznik, Żabnik;
► Miejsca, osiedla zwane niekiedy przez mieszkańców "dzielnicami Ciężkowic": Grabańka, Bobrowa Górka, Rzym, Skotnica, Pogąście, Wodka, Górka, Ręka, Pod Łużnikiem, Pod Leszczyną, Kolawica, Sosina (nie zalew), Zazdrosna, Głaziec, Klucz, Krzemionka, Krupka, Chyby;
► Remizy leśne i łąki śródleśne: Lisia Górka (duże skupiska przylaszczki, storczyków), Brzeziny, Pasternik, Ruściska, Polamrowce, Pasieki, Zagórze, Obcinki, Doliska, Pokrocie, Jankowe Górki, Pogorzela, Przyłogi, Zabłocie, Gródek;
► Czarne Bagno - znajduje się nad strumieniem Żabnik. Już w XVI w. wydobywano tu błotną rudę, którą wytapiano na miejscu. W bagnistym lesie między Żabnikiem a Łużnikiem znaleźć można ślady prażarek i dymarek. W 1900 r. wiedeński przedsiębiorca Maks Low Beer próbował wydobywać tu węgiel, ale bagnisty muł zatapiał sztolnie. Pracowało tu 23 górników i kilkunastu wozaków. Kopalnię zamknięto w 1905 r.;
► Bagienko - na terenie Jaworzna jest kilka nazw tego typu, oznacza dosłownie teren podmokły, trzęsawisko. Powstały już w XVI w. w czasie poszukiwania tu błotnej rudy;
► Bania - to nazwa wzgórza na terenie Ciężkowic, dosłownie teren kulisty. Dawniej był to las, ale poszukiwacze srebra rozkopali wzgórze. Działo się to w XVI w. Owych kopaczy nazywano "węgrzynami" czyli sezonowymi robotnikami, wędrowcami. Roztacza się tu piękny widok na okolice;
► Bobrowa Górka - nazwa od słowa bobrować, kopać, ryć. W XVI w. na tym terenie szukano galeny, stąd poryte pola. Często kopaczy zwano bobrownikami, robakami, mrowcami. Istniały tu między Klinem a Ciężkowicami małe miechy-dymarki. Urobek odwożono do Będzina i Olkusza. Obecnie ciekawe miejsce widokowe;
► Bór Biskupi - las i tereny przemysłowe we wschodniej części Ciężkowic, znajduje się tu m. in. piaskownia (kopalnia piasku) a także pompownia wody dla pobliskiej Elektrowni Siersza. Nazwa pochodzi od pobliskiej miejscowości Bór Biskupi , obecnie dzielnicy Bukowna. Najpierw był Bór dopiero w 1900 r. dodano Biskupi. Pochodzi to stąd, że mieszkańcy owego Boru w XIII w. należeli do krakowskich biskupów;
► Młyny Serafińskie- jak podają stare metryki tu żyła rodzina Serafinów. Posuadali od króla Jana III Sobieskiego przywilej na prowadzenie młyna za dostawę kaszy dla wojsk, idących pod Wiedeń w 1683 r. Owe młyny były w Ciężkowicach za Czerwonym Bagnem, gdzie wydobywano rudę i torf. Drugi taki przywilej dostał Sebastian Serafin od króla dnia 14 XII 1788 r. W 1863 r. ukrywali się tu powstańcy , którzy zimą 1864 r. walczyli jeszcze nad Przemszą i pod Olkuszem. W 1843-45 ukrywali się tu partyzanci AL i AK z BoruBiskupiego;
► Pasieki - tak w Ciężkowicach nazywano łąki gdzie wypasano stada bydła. Nie były to jednak pasieki pszczele, jakby sugerowało to współczesne nazewnictwo;
► Pasternak - nazwa od wyrazów paść-wypaść. W przeszłości każdy właścieciel łąk w Ciężkowicach czy Jeleniu miał swój pasternak, łąkę, gdzie mógł wypasać swoje owce i krowy;
bibliografia
Edition II AD 2009-2013