Warpie, Galmany

Warpie, Galmany

Rys historyczny:

Galmany - nazwa ta pochodzi od wydobywanej odkrywkowo w tym rejonie utlenionej rudy cynku (galmanu) czyli nisko procentowej przypowierzchniowej rudy Zn-Pb, powstałej wskutek metasomatozy wietrzeniowej pierwotnych rud siarczkowych. Głównymi składnikami mineralnymi galmanów są wtórne, utlenione minerały cynku, ołowiu i żelaza takie jak: smitsonit, monheimit, hydrocynkit, cerusyt, limonity (mieszanina lepidokrokitu i goethytu), rzadko hemimorfit.

Z punktu widzenia górniczego wyróżniano dwie odmiany rudy galmanowej: białą i czerwoną. Bardziej poszukiwane białe galmany, o większej zawartości cynku, w granicach ówczesnego Jaworzna występowały bardzo rzadko. Rudy galmanowe, zaczęto wydobywać, gdy pojawił się popyt ze strony szwedzkich i niemieckich producentów mosiądzu.
W Polsce największe złoża tego kruszcu, oprócz Jaworzna, znajdują się w okolicy Bytomia, Tarnowskich Gór, Olkusza, Chrzanowa i Trzebini.

W Jaworznie istniała w przeszłości kopalnia o nazwie "Galmany". Zajmowała ona tereny w północnej części ówczesnego miasta, czyli tereny obecnego osiedla Galmany. Eksploatacja utlenionych rud galmanowych była prowadzona tu do roku 1958 (głębinowo).
Tereny i obiekty zlikwidowanej kopalni galmanu zostały przejęte przez Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Jaworznie powołane z dniem 1 stycznia 1966 roku jako przekształcony Zakład Wod-Kan przy MPGK Jaworzno.

W dalekiej przeszłości w XII w. była tu osada kasztelańsko-królewska kopaczy galeny. Cenny kruszec wydobywano systemem szybikowym. Takie studzienki dochodziły do 8 m głębokości. Kiedy zastosowano przewietrzanie szybik powiększono do 30 m. Od takiego szybiku odprowadzono chodniki. Szereg szybików istniało od Warpia aż do lasu w Wilkoszynie.

Warpie - nazwa osiedla jest związana ze słowem "warp" (w liczbie mnogiej "warpie"), co wg Słownika języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego oznacza usypisko nieużytecznej skały, popiołu, żużla usuwanego z kopalni i z zakładów przeróbczych, czyli hałdę. Liczba mnoga "warpie" z biegiem czasu stała się mianownikiem nazwy miejscowości (na Warpiu - nie: na Warpiach).
Według Czesława Kempińskiego warpiami nazywano pola, gdzie już w XVII w. istniały piece do wypalania wapna.

Charakterystyczne obiekty i miejsca:

► Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji;
► Stacja energetyczna;
► Powierzchniowy Pomnik Przyrody Uroczysko "Sodowa Góra" - rezerwat sasanki otwartej i dziewięciosiła bezłodygowego;
► Kamieniołom po eksploatacji wapienia "Sodowa Góra". Rumowiska skalne są siedliskiem wierzbówki nadrzecznej rośliny występującej naturalnie na żwirowiskach towarzyszących górskim rzekom;
► Ogródki działkowe POD "Warpie";
► Sadowa Góra (327,1 m n.p.m.) - znana także jako Sodowa Góra. Obie nazwy są oczywiście poprawne, chodź od pewnego czasu urzędnicy miejscy lobbują nazwę Sadowa. Nazwa Sodowa wynika zapewne z faktu powiązania, skojarzenia jej z dawną istniejącą w okolicy fabryką sody. Nazwa Sadowa jest dużo starsza jak Sodowa, czego świadectwem są stare dokumenty a głównie mapy, natomiast jej pierwotne znacznie budzi różne kontrowersje. W/g Bartłomieja Cieszyńskiego pierwotnie wzniesienie nazywało się Szadowa Góra, co mogło się wiązać z szarym odcieniem pozbawionego gleby wapienia. W skutek przejęzyczenia, z Szadowej mogła się zrobić Sadowa. Natomiast kiedy z Sadawa zrobiło się Sodowa nie wiadomo, może to tylko przejęzyczenie może jak wcześniej wspomniane tylko skojarzenie mieszkańców.

bibliografia

Ostatnia aktualizacja : 31.12.2010