Statystyki
Statystyki:
|
|
|
|
*1 - spis powszechny; *2 - W styczniu włączono Jeleń (wraz z Dębem) i Byczynę (wraz z Cezarówką Dolną i Górną);
*3 - ludność w całej parafii Jaworzno, w tym 688 osób w Jaworznie, 591 w Byczynie, 601 w Jeleniu, 353 w Szczakowej, 712 w Ciężkowicach, 319 na Długoszynie, 266 w Dąbrowie;
*4 - przyłączono Szczakową wraz z przysiółkami Pieczyska i Dobra, Dąbrowę Narodową i Długoszyn;
*5 - przyłączono gromadę Ciężkowice; *6 - 1 kwietnia przyłączono Jeziorki (d. Jeziorki Byczyńskie), należące wcześniej do gminy Byczyna;
*7 - ludność ówczesnej parafii na początku XIV w. w/g T. Ladenbergera; gęstość zaludnienia wynosiła 2,4 mieszkańca na 1 km² ;
*8 - na podstawie spisu wyborców do samorządu gminnego, w tym 2 521 osób w Jaworznie, w Szczakowej 573, w Dąbrowie 1 026 i w Długoszynie 386 mieszkańców;
*9 - na podstawie urzędowych spisów ludności, w tym w: Szczakowej 1 148, Dąbrowie 1 082, Długoszynie 510 i Jaworznie 5 131 osób; *10 - w tym w: Szczakowej 2 026, Dąbrowie 1 009, Długoszynie 625 i Jaworznie 6 637 osób; *11 - w tym w: Szczakowej 2 778, Dąbrowie 1 332, Długoszynie 801 i Jaworznie 9 259 osób; *12 - 18 666 mieszkańców w samym Jaworznie, w mieście Szczakowa 4 754 a w gminie Jeleń (Jeleń + Byczyna) - 7300 osób; *13 - Dane wg Informatora Jaworzno'93 dotyczą miesiąca września w tym 50 405 mężczyzn i 49 937 kobiet; *14 - Źródła podają, że po potopie szwedzkim, Jaworzno zamieszkiwało kilkaset osób, nie ma pewności czy chodzi o 300 czy 800 osób - dla wyważonej statystyki przyjęto 500 osób.
W 1274 wieś Jaworzno i okoliczny region przyłączono do księstwa krakowskiego, wcześniej należał do dzielnicy śląskiej.
Prawdopodobnie wsie Jaworzno, Ciężkowice i Długoszyn już w XII wieku były we władaniu możnego rodu małopolskiego Świebodziców-Gryfitów. Na pewno we władaniu tego rodu były na początku wieku XIII o czym świadczą liczne dokumenty.
W XIII w. tereny późniejszej parafii Jaworzno, znajdowały się w obrębie kasztelani chrzanowskiej. W pierwszej połowie XIII w. właścicielem Jaworzna Ciężkowic i Długoszyna był klasztor benedyktynek w Staniątkach.
W okresie przedrozbiorowym Szczakowa część Długoszyna i Ciężkowic podlegała starostwu niegrodowemu w Będzinie. Jaworzno, Byczyna, Dąbrowa oraz większa część Długoszyna i Ciężkowic należała do klucza dóbr biskupstwa krakowskiego ze stolicą w Sławkowie. Jeleń natomiast należał do klucza lipowieckiego z siedzibą administracyjną na zamku w Lipowcu.
Z najstarszej zachowanej księdze małżeństw z lat 1677-1705 wynika, że mieszkańcy parafii Jaworzna sporadycznie brali sobie za współmałżonka osoby zamieszkałe gdzie indziej. Wiadomo, że w 1677 r. Tomasz Kępka z Jaworzna pojął za żonę Reginę Baraniankę z Balina, w 1678 mieszkanka Balina Agnieszka Marszalikówna wyszła za Mikołaja Ciołka z Ciężkowic, a w 1679 r. Szymon Stachowski z Murzowic ożenił się z Heleną Durzykówną z Jelenia. Spotykamy także nieliczne przypadki małżeństw chłopsko-mieszczańskich, jak np. w 1689 r. Justyny Figlówny z Ciężkowic i Baltazara Medela z Olkusza. Dane te pozwalają przypuszczać, że mieszkańcy parafii jaworznickiej w XVII, XVIII w. rzadko opuszczali swe rodzinne strony.
W 1787 r. w całej jaworznickiej parafii mieszkało ok. 55 osób narodowości żydowskiej. W 1886 roku w ówczesnym Jaworznie mieszkało już 406 osób. W 1900 roku wśród 9 181 mieszkańców było już 955 Żydów. W roku 1921 było w Jaworznie 1346 Żydów. Przed 1939 r. w Jaworznie mieszkało ok. 3 500 Żydów. W samej Szczakowie ok. 500 osób.
W 1905 roku Żydzi zdobyli 8 mandatów (na 36 możliwych) w wyborach do pierwszej Rady Miasta. Wybory z listopada 1913 wyłoniły 11 osób wyznania mojżeszowego.
W 1788 r. decyzją Sejmu Wielkiego, dobra biskupstwa krakowskiego zostały przejęte przez skarb państwa. Na tej podstawie wsie: Jaworzno, Byczyna, Jeleń, Dąbrowa oraz część Ciężkowic i Długoszyna stały się własnością rządową. Szczakowa oraz pozostałe części Ciężkowic i Długoszyna, które były własnością królewską, od tej pory również należały do państwa.
W wyniku III rozbioru Polski w 1795 roku Jaworzno znalazło się pod panowaniem Austrii, czyli głównego inicjatora tegoż rozbioru.
W latach 1809-1815 Jaworzno wchodziło w skład Księstwa Warszawskiego. Twór ten był namiastką państwa polskiego, podporządkowanego formalnie napoleońskiej Francji. Władcą suwerennym Księstwa był król Królestwa Saksonii, które wchodziło w skład Związku Reńskiego, będącego protektoratem pierwszego Cesarstwa Francuskiego.
W latach 1815-1846 Jaworzno wraz z innymi miejscowościami Małopolski tworzyło Wolne Miasto Kraków tzw. Rzeczpospolitą Krakowską. Jaworzno wraz z Jeleniem, Byczyną, Długoszynem, Dąbrową i Szczakową tworzy gminę wiejską z siedzibą wójta w Jaworznie. Łączna liczba mieszkańców 3 718. Numer urzędowy gminy to XIX, w czasach Rzeczypospolitej Krakowskiej było 17 gmin wiejskich i 9 miejskich. Poza Jaworznem był Dąb należący do gminy okręgowej Bobrek i Ciężkowice, wchodzące w skład gminy okręgowej Kościelec.
W 1833 r. państwa opiekuńcze ( Imperium Rosyjskie, Królestwo Prus i Cesarstwo Austrii ) narzuciły Wolnemu Miastu Kraków nową konstytucję, która ograniczyła do zupełnego minimum wpływ mieszkańców na losy swojego państwa. Odebrano też WMK prawo do wolnego handlu. Kres jakiejkolwiek wewnętrznej autonomii położyła okupacja austriacka, która trwała w latach 1836-1846.
W 1846 r. wybuchło powstanie krakowskie, które ostatecznie położyło kres istnieniu tego państwa. Tereny Wolnego Miasta Kraków zostały 16 listopada 1846 r. formalnie przyłączone do Austrii.
Z końcem roku 1846 aż do roku 1918 Jaworzno wchodziło w skład Wielkiego Księstwa Krakowskiego w ramach zaboru austriackiego. Dokładnie rzecz biorąc Jaworzno weszło w skład Królestwa Galicji i Lodomerii, które to wraz z Księstwem oświęcimskim i zatorskim tworzyło jedną prowincję koronną - Königreich Galizien und Lodomerien mit dem Großherzogtum Krakau und den Herzogtümern Auschwitz und Zator.
W latach 1853/54 dokonano reformy administracyjnej Galicji i Wielkiego Księstwa Krakowskiego. Efektem tej reformy był podział prowincji na powiaty. Wielkie Księstwo zostało początkowo podzielone na 3 powiaty: chrzanowski, krakowski i jaworznicki, a od 1860 podział zredukowano do 2 powiatów, chrzanowskiego i krakowskiego, włączając powiat jaworznicki do chrzanowskiego. W takim kształcie administracyjnym Wielkie Księstwo przetrwało do 1918. Początkowo prowincja miała 4 miasta: Kraków, Chrzanów, Trzebinię (od 1817) i Nową Górę. W 1901 również Jaworzno uzyskało prawa miejskie.
W 1880 w Jaworznie mieszkało 229 Niemców, w 1910 mieszkało ich już tylko 27.
W 1901 Jaworzno uzyskało prawa miejskie nadane przez zaborcę austriackiego Franza Josepha I (Franciszka Józefa I). Nadanie praw miejskich nie wpłynęło w znaczący sposób na politykę miejscowości, gdyż już przed tą datą Jaworzno posiadało większość instytucji i kompetencji ówczesnego miasta a więc była to tylko czysta formalność. Warto wspomnieć, iż pod koniec 1846 r. Jaworzno miało dostać prawa miejskie od władz Wolnego Miasta Krakowa, ale jak wiadomo, wybuch powstania krakowskiego pokrzyżował te plany.
W roku 1914 wybuchła I wojna św. mieszkańcy Jaworzna i okolicznych wsi wcielani byli do armii austro-węgierskiej.
Wielkie Księstwo Krakowskie przestało istnieć wraz z Galicją po rozpadzie Austro-Węgier w 1918.
W 1918 roku czyli po 123 latach Jaworzno z powrotem stało się częścią Rzeczypospolitej.
W okresie międzywojnia aż do reformy administracyjnej w 1934 roku miejscowości Jaworzno, Szczakowa, Dąbrowa, Długoszyn, Ciężkowice, Jeleń, Dąb i Byczyna tworzyły osobne gminy wiejskie w ramach powiatu chrzanowskiego, województwa krakowskiego.
18 października 1933 r. podnosi się gminę Jaworzno i Szczakowa w powiecie chrzanowskim w województwie krakowskim do rzędu miast, rządzących się ustawą z dnia 13 marca 1889 r.
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z 14 lipca 1934 tworzy nowe gminy wiejskie w powiecie chrzanowskim województwa krakowskiego m.in. gminę Jaworzno z siedzibą w mieście Jaworzno, w skład której weszły także dotychczasowe gminy wiejskie Byczyna i Jeleń, gminę Szczakowa z siedzibą w mieście Szczakowa, w skład tej gminy wchodzą następujące dotychczasowe gminy wiejskie: Ciężkowice, Długoszyn, Dąbrowa. Dotychczasowa gmina wiejska Dąb wchodzi w skład gminy wiejskiej Chełmek z siedzibą w Chełmku. Rozporządzenie niniejsze wchodzi w życie z dniem l sierpnia 1934 r.
Jesienią 1939 tego roku zachodnia część dawnego powiatu chrzanowskiego wraz z Chrzanowem, Jaworznem i Trzebinią została włączona bezpośrednio do Rzeszy na prawach powiatu w rejencji katowickiej Górnego Śląska. Taki podział utrzymał się do końca wojny.
W 1953 umiera Stalin. W wyniku rozmaitych zbiegów i zabiegów władz sąsiedniego Sosnowca od Jaworzna zostaje odłączony Jęzor - od zarania związany z Jaworznem - a przyłączony właśnie do miasta i gminy Sosnowiec w województwie stalinogrodzkim. Akt ten sankcjonuje rozporządzenia Rady Ministrów z 22 sierpnia 1953 roku.
Od 1954 r. Byczyna, Jeleń i Ciężkowice stanowią osobne gromady.
5 marca 1956 r. miasto Jaworzno zostało wyłączone z powiatu chrzanowskiego, stając się miastem na prawach powiatu. Do Jaworzna przyłączono wyłączone także z powiatu chrzanowskiego miasto Szczakowa wraz z Dąbrową Narodową, Długoszynem, Pieczyskami i Dobrą. Obszar miasta stanowił 76,64 km². Poza Jaworznem były wtedy miejscowości: Jeleń wraz Dębem bez przysiółka Bory "Szyb Sobieski", Byczyna wraz z Cezarówką Dolną i cz. Jeziorek, Ciężkowice oraz Cezarówka Górna, która była w gromadzie Balin.
30 czerwca 1960 przysiółek Bory "Szyb Sobieski" o powierzchni 218,07 ha przyłączono z powrotem do Jelenia.
W 1972 roku przyłączono do Jaworzna Byczynę.
Od 1 stycznia 1973 r. na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z 30 listopada 1972 r. włącza się do miasta Jaworzna obszar sołectwa Ciężkowice, będącego dotychczas częścią powiatu chrzanowskiego .
W 1973 zostały zlikwidowane osiedla i gromady. Z dniem 1 stycznia 1973 r. uchwała Rady Ministrów nadaje Jeleniowi prawa miejskie.
W 1974 od Jelenia zostaje odłączony przysiółek Bory "Szyb Sobieski", który staje się ponownie częścią Jaworzna.
Z dniem 5 października 1974 na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z tegoż dnia do miasta Jaworzna włącza się obszar wsi Jeziorki Byczyńskie o powierzchni 121 ha, będącej dotychczas częścią gminy Byczyna.
Z dniem 1 czerwca 1975r. na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. miasta: Jaworzno i Jeleń a także gmina Byczyna wchodzą w skład województwa katowickiego.
Koniec scalania miasta przypadł na rok 1977.
Rozporządzenia Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 25 stycznia 1977 r. znosi miasto Jeleń i gminę Byczyna. Od 1 lutego 1977 r. na podstawie w/w rozporządzenia Jeleń i Byczyna stają się częścią miasta Jaworzna.
Jaworzno przybrało formę i kształt dawnej parafii z przed wieków, aczkolwiek warto wspomnieć, że poza Jaworznem pozostał w zasadzie tylko Jęzor.
Od 1 stycznia 1999 r. w wyniku reformy administracyjnej Jaworzno zostaje włączone do woj. śląskiego jako miasto na prawach powiatu, stając się tzw. powiatem grodzkim.
Obecnie obszar Jaworzna wynosi 15259 ha czyli można powiedzieć 153 km². Zaludnienie wynosi 620 osób na 1 km² (*GUS 2011).
Miasto Jaworzno na prawach powiatu zajmuje 13 miejsce pod względem powierzchni w Polsce. Ponad trzykrotnie większa jest Warszawa (51 724), dwukrotnie Kraków (32 680), Szczecin (30 055), Łódź (29 325), Wrocław (29 282), Gdańsk (26 196), Poznań (26 191). W województwie śląskim tylko Dąbrowa Górnicza (18 873), Katowice (16 464) i Częstochowa (15 971) ma większą powierzchnię. Podobnych rozmiarów są miasta: Rybnik (14 836), Lublin (14 745), Gdynia (13 514), Gliwice (13 388), Bielsko-Biała (12 451), Kędzierzyn-Koźle (12 371). (*GUS 2011)
-
⇘ HISTORIA
-
⇘ MIASTO
-
⇘ DZIELNICE, OSIEDLA
-
Ostatnia aktualizacja : 31.12.2010
Edition II AD 2009-2013